Zarówno kradzież, jak i przywłaszczenie są przestępstwami przeciw mieniu. Potocznie mówiąc kradzież polega na tym, że to my zabieramy komuś bezprawnie rzecz ruchomą, natomiast przywłaszczenie polega na tym, że ktoś nam coś powierzył, a my nie chcemy mu tego oddać.

Kradzież – czy można ukraść nieruchomość?

Kradnąc jakąś rzecz ruchomą sprawca „wyjmuje” ją spod władztwa właściciela. Rzecz ruchoma to każdy przedmiot o właściwości materialnej, który daje się przeliczyć na pieniądze i który można przenosić z miejsca na miejsce. Należy pamiętać, że rzeczą ruchomą są także pieniądze, papiery wartościowe, karty płatnicze oraz zwierzęta (chociaż w rozumieniu ustawy o ochronie zwierząt nie można przypisywać im właściwości rzeczy). Kradzieżą jest również uzyskanie bez zgody uprawnionej cudzego programu komputerowego, czyli zapisanego w stosownym języku programowania algorytmu połączonego z określonymi danymi, jeżeli tylko następuje to w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Uzyskanie może polegać na skopiowaniu tego programu, albo na zabraniu nośnika informacji z zawartością cudzego programu. Kradzieżą jest także nielegalne i bezprawne pobieranie energii (elektrycznej, cieplnej).

Skoro przedmiotem kradzieży mogą być tylko rzeczy ruchome – to nie można ukraść nieruchomości (np. domu, działki czy pola). Jeżeli jednak można jakąś rzecz od nieruchomości odłączyć, wówczas może być ona przedmiotem kradzieży – mówi się wtedy o kradzieży uprzednio wymontowanych drzwi czy okien, drzew z lasu (np. ze szkółki leśnej), części upraw na polu czy ryb ze stawu hodowlanego. Nie można także ukraść przedmiotów porzuconych, ponieważ porzucenie stanowi jeden ze sposobów wyzbycia się własności rzeczy. Trzeba jednak pamiętać, że chwilowe pozostawienie rzeczy bez dozoru – np. walizki na dworcu – czy zapomnienie czegoś – np. walizki w pociągu – nie jest porzuceniem, tak samo, jak ukrycie rzeczy przed dostępem do niej osób trzecich.

Przywłaszczenie – uwaga na pożyczanie!

Przy przywłaszczeniu rzeczy sprawca jest już w jej posiadaniu, decyduje się ją zatrzymać i nawet postępuje z nią tak, jakby była jego własnością, np. sprzedaje ją, przekazuje osobie trzeciej lub zużywa. Z taką sytuacją mamy do czynienia wtedy, gdy sprawca pożycza od drugiej osoby określoną rzecz, nie oddaje jej w terminie i rozporządza nią tak, jakby należała do niego. Przy przywłaszczeniu nie dochodzi zatem do zaboru mienia, „wyjęcia” go spod władztwa właściciela. W odróżnieniu od kradzieży, przedmiotem przywłaszczenia mogą być nie tylko rzeczy ruchome, ale także prawa majątkowe, takie jak np.: prawa rzeczowe, wierzytelności, prawa własności intelektualnej, roszczenia pieniężne. Warto zadbać o to, by pożyczenie jakiejś rzeczy osobie trzeciej udokumentować umową – w przypadku przywłaszczenia będziemy mieć dowód, że rzecz faktycznie została pożyczona, a umowa znacznie ułatwi dochodzenie praw na drodze cywilnej.

Rzecz znaleziona

Szkolne powiedzenie mówi „znalezione nie kradzione” – ale nie jest ono prawdziwe. Osoba, która znalazła rzecz (np. telefon komórkowy) i zna osobę uprawnioną do jej odbioru (np. właściciela) oraz jej miejsce pobytu (albo jest w stanie informacje te ustalić po danych zawartych w telefonie), ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić ją o znalezieniu rzeczy i wezwać do jej odbioru. Jeżeli osoba, która rzecz znalazła, nie zna osoby uprawnionej do jej odbioru lub nie zna jej miejsca pobytu, ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić o znalezieniu rzeczy starostę właściwego ze względu na swoje miejsce zamieszkania lub miejsce znalezienia rzeczy. Rzeczy znalezione w budynku oddanym do publicznego użytku czy w środku transportu publicznego, znalazca jest zobowiązany do oddania zarządcy budynku albo środka transportu. Niezawiadomienie o znalezieniu rzeczy do odpowiedniego organu w ciągu dwóch tygodni od dnia znalezienia stanowi wykroczenie, za które grozi kara grzywny do 500 zł albo kara nagany.

Zatrzymanie rzeczy znalezionej, korzystanie z niej oraz rozporządzanie nią jak właściciel, może zostać poczytane jako przywłaszczenie – można wejść w posiadanie rzeczy porzuconej z zamiarem wyzbycia się jej, ale nie rzeczy zgubionej, ponieważ w świetle prawa posiada ona właściciela.

Jaką karę poniesie sprawca kradzieży lub przywłaszczenia?

Zarówno w przypadku kradzieży, jak i przywłaszczenia zabroniona jest każda forma tego czynu. Oznacza to, że karze podlegać będzie nie tylko ten sprawca, który rzecz ukradł lub przywłaszczył (czyli dokonał przestępstwa), ale także ten sprawca, który rzecz usiłował ukraść lub przywłaszczyć, czy też podżegał do kradzieży lub przywłaszczenia rzeczy przez inną osobę. Wysokość kary związana i uzależniona jest od wartości skradzionej lub przywłaszczonej rzeczy. Kradzież oraz przywłaszczenie mienia, którego wartość nie przekracza kwoty 525 zł, jest uznawana za wykroczenie, które podlega karze aresztu, ograniczenia wolności lub grzywny. W przypadku, gdy rzecz skradziona lub przywłaszczona jest warta więcej niż 525 zł, sprawcy kradzieży grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat, natomiast sprawcy przywłaszczenia grozi kara pozbawienia wolności do 3 lat.

O autorze artykułu

Magdalena Strzelecka-Miziołek: Adwokat, członek Izby Adwokackiej w Łodzi,sędzia Sądu Dyscyplinarnego przy Izbie Adwokackiej w Łodzi. Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Łódzkiego w Łodzi. Specjalistka prawa karnego, cywilnego, konsumenckiego oraz w zakresie postępowań odszkodowawczych. Posiada wieloletnie doświadczenie w obsłudze prawnej klientów indywidualnych, przedsiębiorców oraz jednostek samorządu terytorialnego, prowadzi procesy sądowe i uczestniczy w negocjacjach ugodowych. Autorka regulaminów i procedur wewnętrznych. Współprowadząca szkolenia z zakresu antykorupcji i nieuczciwej konkurencji.